یادداشت دکتر واله به مناسبت روز بزرگداشت سهرودی

دکتر واله، عضو هیات‌علمی دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی؛ به‌مناست 8 مرداد «روز بزرگداشت سهروردی» یاداشتی منتشر کرده که در زیر می‌خوانید:

سهروردی

شهاب‌الدین سهروردی (1154-1191م) مشهور به شیخ اشراق، اندیشمند بلند آوازه ایرانی قرن دوازدهم است. او مکتب فلسفی موسوم به "اشراق" را بنیان گذاشت که بعدها یکی از سه نحله اصلی در فلسفه اسلامی شناخته شد. مستشرقانی که سیر اندیشه در جهان اسلام را مطالعه می‌کنند سهروردی را بدرستی منادی و نماد معنویت‌گرایی سازگار با خردگرایی معرفی می‌کنند. شخصیت چندوجهی این حکیم الهی الگوی فیلسوفی اصیل، ناقدی تیز بین، عارفی واصل ، معلمی دل‌سوز و اصلاح‌گری متهور از او ساخته است.

سهروردی خود را احیاگر اندیشۀ عقلی ایران باستان و مفسر نوین حکمت جاویدان و ناقد فلسفۀ یونان معرفی می‌کند. دستاورد تامل‌های سهروردی خوانش نوی از میراث فلسفی شرق و غرب در پرتو یکدیگر و فهم تازه‌ای از اساسی ترین پرسش های همیشگی انسان و نیز پاسخ تازه‌ای به آن است؛ پاسخی که هم خرد و هم شهود و هم حس را توأمان به حساب می‌آورد و هیچکدام را بجای دیگری نمی‌نشاند. او مسأله‌های فلسفی نوی مانند فرایند مفهوم‌سازی، کارکرد واژگان، نسبت ساختار ذهن به ساختار جهان و شناخت را کشف و برای نخستین بار وارد فلسفه کرد. ابداع‌های نظری او از قلمرو منطق گرفته تا کازمولوژی گسترده است. این ابداع‌ها و تامل‌ها راه را بر انقلاب فلسفی بعدی بدست صدر المتالهین شیرازی که عمیقا متاثر از او بود، هموار ساخت.

آثار سهروردی هم مشتمل بر کتابهایی‌ست که برای دانشجویان و به تقاضای آنان به منزله کتاب درسی نوشته و هم کتابهایی که گزارش تامل‌های باریک او در پیچیده‌ترین مشکلات فلسفی‌ست و هم دلنوشته‌هایی که سهروردی احساس‌های برانگیخته شده خویش را در لحظات وجد در آن ثبت کرده است.

حیات کوتاه این حکیم فرزانه در دوران پرآشوب جنگ و درگیری میان تمدن نوبرخاسته و مدعی اسلامی-عربی و تمدن خسته یونانی- رومی سپری شد، دوره‌ای که بازوان ستبر از ذهن‌های تیز ارزشمندتر بشمار می‌رفت و برای حکومت‌های مستقر ضروری‌تر بود. گوش‌های کر شده به ندای اخلاق و خرد در چکاچک شمشیرها دعوت سهروردی به باز اندیشی راه رفته و اندکی دور اندیشی پیش از کنش را نشنید. آنگاه که صدای سهروردی برنامه بهره‌گیری از عواطف مردمان برای مقاصد حاکمان را با خطر مواجه ساخت، به فرمان صلاح‌الدین ایوبی، در کنج زندان خاموش شد.  

​​​​​​​