به نام خداوندگار صلح و سلام
یادداشتی از دکتر حسین میرمحمد صادقی به مناسبت روز جهانی صلح (2021/1400)
وَ الصُّلْحُ خَيْرٌ (آیه 128، سوره نساء)
21 سپتامبر به پاسداشت صلح و جایگاه والای آن، هر ساله در سرتاسر جهان، تکریم می شود تا شاید برای یک روز، جهان از غوغای جنگ و خشونت در امان ماند. در سال 2021 (1400) در حالی روز جهانی صلح را پاس می داریم که شیوع ویروس مرگبار بیماری کووید-19، برای دومین سال پیاپی، بسیاری را در سوگ عزیزان خود نشانده و یا تبعات منفی ناشی از این بیماری، ابعاد مختلف حیات اقتصادی و اجتماعی آنان را به مخاطره انداخته است. به گمانم در بحران، ارزش گوهر کمیاب صلح بیش از پیش هویدا می شود؛ صلحی که فراتر از وجود فرد، خانواده، اجتماع، کشور و جهان را در بود یا نبود خود، به شدت، تحت تاثیر قرار می دهد. بحران کووید-19، درسی است برای تمامی جهانیان تا در وقت عافیت، توشه لازم را برای واقعه بیاندوزند؛ به یقین، گردآوری این توشه میسر نیست جز با همکاری در سه سطح دولت-مردم، منطقه ای و بین المللی. و همکاری در هر سه سطح نیازمند درک متقابل، استواری بنیان های صلح و عزمی نستوه برای مقابله با ناصلح و خشونت است.
در سرتاسر جهان، ملت یا منطقه ای را نمی توان یافت که زخم های ناسور جنگ و خشونت را بر پیکره خود تجربه نکرده باشد؛ زخم هایی که بیش از همه، جان و حیات آسیبپذیرترین گروه ها را رنجه کرده اند. همچنان در آستانه سومین دهه از قرن بیست و یکم، و سال ها بعد از تصویب اسناد بین المللی مختلف پیرامون کرامت انسانی، منع بردگی و مقابله با اشکال قدیم و مدرن برده داری، همچنان شاهد زنجیرهای اسارت انسان در افراط گری اقتصادی، استثمار مظلومان و غرق شدگی از خودگریختگان در مغاک مادی حیات هستیم. قربانیان به ظاهر آزاد بردگی های نوین، در محبسی از خودبیگانگی و در فرار از خویشتن اصیل انسانی خویش، به تحکیم خشونت و ترویج ناصلح در فضای سنتی و مجازی اصرار دارند و سرمایه های عظیم اخلاق، عزت نفس، همبستگی و تفاهم انسانی در هجوم بی مهار فناوری های پیشرفته مانند هوش مصنوعی در معرض تهدید قرار دارند. در چنین بزنگاهی است که بار دیگر، بازاندیشی درباره صلح و جایگاه آن ضرورتی است انکارناپذیر که باید همه به آن اهتمام بورزیم.
با درک تفاوت ها، احترام به فرهنگ های مختلف، شناخت ابعاد معنوی روح انسانی و با تبعیت از آموزه های دینی-اخلاقی و انسانی، می توان به مدارا توسل جست و با پرهیز از خودخواهی و نفرت از غیر، در بنیان گذاری صلح پایدار، در هر جایگاهی که هستیم، مشارکت کنیم. باید به خاطر داشته باشیم که با ذهنیت متأثر از دیگرستیزی؛ عدم مدارا، هراس و بی اعتمادی شیوع خواهد یافت و نفرت پراکنی، در کنار جاه طلبی های سلطه جویانه و گرایش به طرد سایرین، بشریت را از نعمت صلح و برکات آن محروم خواهد ساخت.
روز جهانی صلح، بار دیگر به ما خاطرنشان می کند که جهان خسته از حرف و شعار، نیازمند ایجاد گفتمانی است عاری از تحریف و به دور از پیش داوری های مبتنی بر برداشت های زیانبار؛ تا بنیان طرد و دیگرستیزی را از میان برده و امکان تفاهم ملت ها، در جوار احترام به تفاوت های فرهنگی، دینی و نژادی را برقرار سازد. گام نخست در مسیر پرفراز و نشیب صلح جهانی از هر یک از ما آغاز می شود؛ همه ما قهرمانان صلح هستیم اگر سهم خود در نفی خشونت و رفع تعارض را در خانواده و اجتماع پیرامون خود ایفا نماییم.
دیگر بار بر نقش پراهمیت مرکز تحقیقات و کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی یونسکو در دانشگاه شهید بهشتی در ترویج صلح، نفی خشونت و آموزش تفاهم، تأکید داشته و از تمامی پژوهشگران و کنشگران صلح به مناسبت روز جهانی صلح دعوت می کنم تا با تبادل ایده ها و تجربیات خود، با ما در مسیر سخت اما ارزشمند صلح گام بردارند.
به امید برقراری صلح و عدالت و رفع آثار جنگ و خراش ظلم از چهره درمانده جهان.
دکتر حسین میرمحمد صادقی
رئیس مرکز تحقیقات و کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی یونسکو در دانشگاه شهید بهشتی